ثبت طرح صنعتی
طرح صنعتی به ویژگی‌های مربوط به شکل، ساختار، نقش و تزئینات یک محصول اطلاق می‌شود که در فرآیندی صنعتی به کالای نهایی اضافه شده و به آن زیبایی و جذابیت می‌بخشد.
طرح صنعتی در زبان عامیانه به شکل و ظاهر کلی یک محصول اشاره دارد. اما در زمینه حقوق مالکیت فکری، تعریف دقیق‌تری از آن ارائه می‌شود:
طرح صنعتی به ویژگی‌های مربوط به شکل، ساختار، نقش و تزئینات یک محصول اطلاق می‌شود که در فرآیندی صنعتی به کالای نهایی اضافه شده و به آن زیبایی و جذابیت می‌بخشد.
ثبت طرح صنعتی چه مزایایی دارد؟
- جلوگیری از سوء استفاده رقبا: با ثبت طرح صنعتی، می‌توانید از کپی‌برداری و تقلید طرح خود توسط دیگران در بازارهای داخلی و خارجی جلوگیری کنید.
- انحصاری شدن طرح: پس از ثبت، فقط شما حق استفاده از طرح خود را دارید و دیگران ملزم به احترام به حقوق شما هستند.
- افزایش اعتبار برند: ثبت طرح صنعتی نشان‌دهنده نوآوری و خلاقیت شما است و به تقویت برندتان کمک می‌کند.
طرح صنعتی شامل چه مواردی می‌شود؟
- ویژگی‌های سه‌بعدی: مانند شکل کلی محصول
- ویژگی‌های دوبعدی: مانند تزئینات، خطوط و رنگ‌های به کار رفته
- ترکیبی از موارد فوق
طرح صنعتی بر خلاف اختراع، فقط به جنبه‌های زیبایی و ظاهری محصول توجه دارد و عملکرد و کارایی فنی آن را شامل نمی‌شود.
کدام محصولات مشمول طرح صنعتی می‌شوند؟
دامنه‌ی طرح صنعتی بسیار وسیع است و طیف گسترده‌ای از محصولات را شامل می‌شود، از جمله:
- محصولات صنعتی: لوازم خانگی، اداری، ورزشی، اسباب‌بازی، مبلمان، لوازم برقی، خودرو و قطعات آن، ابزارهای فنی و پزشکی، اقلام لوکس و تزئینی
- بسته‌بندی: ظروف آشپزخانه، پلاستیکی و حتی بسته‌بندی طیف وسیعی از محصولات
قانون مربوط به طرح صنعتی
- ماده ۲۰ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ به تعریف و حدود حمایت از طرح صنعتی می‌پردازد.
- طرح‌هایی که صرفاً به یک نتیجه فنی بدون تغییر شکل ظاهری منجر می‌شوند، مشمول حمایت این قانون نمی‌شوند.
چه طرح‌هایی می‌توانند به عنوان طرح صنعتی ثبت شوند؟
برای اینکه طرح شما به عنوان طرح صنعتی قابل ثبت باشد، باید شرایط زیر را داشته باشد:
1. جدید بودن
- طرح شما نباید قبل از تاریخ تسلیم درخواست ثبت، به طور علنی در دسترس عموم باشد.
- به عبارت دیگر، طرح شما باید منحصربه‌فرد و نوآورانه باشد.
2. اصالت
- طرح شما باید توسط خودتان و به طور مستقل خلق شده باشد.
- نباید کپی یا تقلیدی از طرح‌های موجود باشد.
3. شخصیت فردی
- طرح شما باید ظاهری متمایز و خاص داشته باشد.
- تأثیری که طرح شما بر مخاطبان آگاه می‌گذارد، باید با تأثیر طرح‌های مشابهی که قبلاً در دسترس عموم قرار گرفته‌اند، متفاوت باشد.
در نظر داشته باشید که:
- طرح‌هایی که صرفاً جنبه فنی دارند و به دنبال بهبود عملکرد یک محصول هستند، مشمول قوانین ثبت اختراع می‌شوند، نه طرح صنعتی.
- برای ثبت طرح صنعتی، باید فرم‌ها و مدارک لازم را به اداره مالکیت صنعتی ارائه کنید.
- ثبت طرح صنعتی مزایای متعددی دارد، از جمله جلوگیری از سوء استفاده توسط دیگران و افزایش اعتبار برند شما.
چه کسی از حقوق طرح صنعتی برخوردار خواهد بود؟
مالکیت اولیه طرح صنعتی
- به طور کلی، طراح طرح، اولین مالک آن محسوب می‌شود.
- اما در برخی موارد، ممکن است مالکیت طرح به شخص دیگری تعلق گیرد.
موارد استثنا
- اگر طرح توسط کارمندی در چارچوب وظایف شغلی و در ساعات کاری و با استفاده از امکانات شرکت خلق شده باشد، مالکیت طرح به کارفرما تعلق خواهد داشت.
- همچنین اگر طرح توسط طراح خارج از شرکت اما طبق سفارش و قرارداد با شرکت طراحی شده باشد، مالکیت طرح به شرکتی که آن را سفارش داده، منتقل می‌شود.
نکات مهم
- برای جلوگیری از سوءتفاهم، بهتر است در قرارداد بین طراح و شرکت، مسائل مربوط به مالکیت معنوی به طور شفاف و دقیق مشخص شود.
- طراح محصول می‌تواند از حق کپی‌رایت برای ترسیمات طرح اصلی برخوردار باشد. این موضوع نیز باید در قرارداد ذکر شود.
- در قانون ایران، دو نوع حق برای طرح صنعتی وجود دارد: حق مادی و حق معنوی.
- حق مادی قابل نقل و انتقال و خرید و فروش است.
- حق معنوی قابل واگذاری یا فروش نیست و طراح تا ابد مالک معنوی اثر خود باقی می‌ماند.
تفویض اجازه بهره‌برداری از طرح صنعتی
- مالک طرح می‌تواند از طریق قرارداد، به شخص ثالث (گیرنده اجازه) اجازه دهد که از طرح صنعتی او برای مقاصدی که در قرارداد توافق شده، استفاده کند.
- در چنین مواردی، قرارداد “اجازه بهره‌برداری” بین طرفین منعقد می‌شود و شرایط و حدود توافق در آن به طور مشخص قید می‌شود.
- محدودیت‌هایی مانند کشورهایی که گیرنده اجازه می‌تواند از طرح استفاده کند، مدت قرارداد و نوع کالاهایی که طرح برای آنها به کار می‌رود، معمولاً در قرارداد لحاظ می‌شود.
- برای تفویض اجازه بهره‌برداری از طرح در کشورهای خارجی، باید قبل از آن، طرح در آن کشورها ثبت یا حداقل تقاضای ثبت آن ارائه شده باشد.
مزایای تفویض اجازه بهره‌برداری
- این کار می‌تواند منبع درآمد دیگری برای مالک طرح باشد.
- ابزاری رایج برای شرکت‌ها برای استفاده از حق انحصاری خود در مورد طرح‌های صنعتیشان است.
- موافقت‌نامه‌های اجازه بهره‌برداری از طرح‌های صنعتی اغلب در قالب توافق‌نامه‌های جامع‌تر بهره‌برداری گنجانده می‌شوند که تمامی جوانب یک محصول (نه فقط عناصر بصری آن) را شامل می‌شوند.
نکته
- تفویض اختیار به دیگران برای استفاده از طرح صنعتی شما از طریق قرارداد اجازه بهره‌برداری، می‌تواند به رونق کسب و کار شما کمک کند.
